هەوڵەکانی خامنەیی بۆ مانەوی خۆی یان دواخستنی ڕووخان؟
هەوڵەکانی خامنەیی بۆ مانەوی خۆی یان دواخستنی ڕووخان؟
لە ماوەی چوار دەیەی ڕابردوودا، خاڵی هاوبەش لە وەڵامەکانی عەلی خامنەیی بۆ قەیرانە نێودەوڵەتییەکان
کڕینی کات بووە لە پرسی ئەتۆمی و گەمارۆکانەوە تا دەگاتە شەڕی بە وەکالەت و گرژیی ڕاستەوخۆ.
هاوکێشەکە سادە بووە بە کەمترین ئیمتیازاتی دەرەکی و زۆرترین کۆنترۆڵی ناوخۆیی قەیرانەکە درێژ دەکاتەوە تا دیمەنی جیۆپۆلەتیکی دەگۆڕێت.
لەدوایی لەگەڵ گەڕانەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و چالاککردنی میکانیزمی دەستپێکەر و خراپتربوونی قەیرانی ئابووری، هەمان ڕێباز زیندوو دەبێتەوە
سەبرێکی ستراتیژی نمایشکردنی هێزی ئەمنی و هیوا بۆ گۆڕانکاری لە هاوسەنگی هێز لە واشنتۆن
سەرەڕای زیادبوونی فشارەکان، پێدەچێت خامنەیی جارێکی دیکە بگەڕێتەوە بۆ سیاسەتی درێژکردنەوەی کات بە حیسابکراو
بەگوێرەی سەرچاوەکانی تاران، حیساباتی ستراتیژیی ڕێژیم لەسەر ئەو بیرۆکەیە دامەزراوە کە ئەگەر بتوانێت ناڕەزایەتییە ناوخۆییەکان لەخۆبگرێت و دووبەرەکییەکانی ناو نوخبەی دەسەڵاتدار کەم بکاتەوە،
ئەوا دەتوانێت بەرگەی گەردەلولی سێ ساڵی دیکەی سەرۆکایەتی دۆناڵد ترەمپ بگرێت.
بۆ نموونە هەڕەشەکانی وەک کشانەوە لە پەیمانی قەدەغەی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی (NPT) دەوروژێنرێن، بەڵام بنەمای بەردەوامی سیاسەتی پراکتیکی بریتییە لە سەبر و پاراستنی مانەوە هەڕەشەی داخستنی گەرووی هورمز
وە لە کەسایەتییەکانی وەک حوسێن شەریعەتمەدارییەوە دەبیسترێت، بەڵام ڕێبەرانی ڕێژیم بە ئاشکرا پشتگیری ناکەن.
کاروباری دەرەوە وەرینی پێکهاتەیی و داهاتووی ئەگەری
کاروباری دەرەوە بە وردی ئەم دیمەنە نیشان دەدات و ئاماژە بەوە دەکات کە شەڕی ١٢ ڕۆژە کەلێنی نێوان ڕیتۆریکی ئایدیۆلۆژیی ڕێژیم و توانا ڕاستەقینەکانی ئاشکرا کرد. ئیسرائیل ژێرخانی سەربازیی ڕێژیمی وێران کرد و ڕێگەی خۆشکرد بۆ ئەوەی ئەمریکا ١٤ بۆمبی بنکەر شکێن بدا لە شوێنە ئەتۆمییەکانی ئێران
لە کۆتاییدا ئەو ڕێبەرە نەخۆشە تەمەن ٨٦ ساڵە بە دەنگێکی لەرزۆکەوە هاتە دەرەوە بۆ ڕاگەیاندنی سەرکەوتن نمایشێک کە هێندە بەهێزی نیشان نەدا وەک ناسکی ڕژیم.
لالایەکی ترەوە گۆڤارەکە ئاماژە بە واقیعێکی ترسناک دەکات ئێران ئەمڕۆ ژمارەی دانیشتووانی ٩٢ ملیۆن کەسە، دابڕاوە لە سیستەمی دارایی جیهانی و ئابوورییەک لە نێو ئەو وڵاتانەدایە کە بە توندی سزا دراون، دراوێک لە نێو کەمترین بەهاکاندایە، پاسپۆرتێک لە نێو نزمترین پلەدارەکانی جیهاندایە و ئینتەرنێتێکی زۆر سانسۆر کراوە
گۆڤارەکە لە ڕاپۆرتێکدا بە ناوی "پایزی ڕێبەر پرسیاری سەرەکی خۆی دەخاتە ڕوو: دوای خامنەیی ئێران بەرەو چ سیناریۆیەک دەڕوات؟
ئایا دەبێتە شێوازی ڕووسی، لەگەڵ سەرکردەیەکی بەهێزی ناسیۆنالیستی؟
بە شێوازی چینی، لەگەڵ پراگماتیزمی ئابووری؟ کۆریای باکوور، بە دابڕانی تەواوەوە؟ پاکستانی، بە دەسەڵاتی سپای پاسداران؟ تورکی، بە پۆپۆلیزمی هەڵبژاردن و دەسەڵاتی زۆرینە؟
بەڵام دەپرسێت: ئایا خامنەیی پێکهاتەی پێویستی هەیە بۆ گواستنەوە بۆ هیچ کام لەم مۆدێلانە؟
نیوزویک لە ڕوانگەی پەرەسەندنی ڕیتۆریکی و کاردانەوەی دیپلۆماسییەوە دیمەنەکە دەکۆڵێتەوە. ترامپ لە وتارەکەیدا بۆ کنێستی ئیسرائیلی، ستایشی هێرشە هاوبەشەکانی ئەمریکا و ئیسرائیلی، نەهێشتنی تیرۆریستە باڵاکانی ئێران و لەناوبردنی بەرنامەی ئەتۆمی ی کرد،
وە داوای لە تاران کرد دەستبەرداری تیرۆر بێت و دان بە ئیسرائیلدا بنێت.
وەزارەتی دەرەوەی ئێران بە توندوتیژی وەڵامی دایەوە و ئەمریکای بە گەورەترین بەرهەمهێنەری تیرۆر تۆمەتبار کرد و شکۆمەندی لە قاسم سولەیمانی دا کە بە فەرمانی ترەمپ لە بەغدا کوژرا.
بە کردەوە عەباس عەرەقچی ڕایگەیاند کە تاران بەشداری لە کۆبوونەوەی شەرم شێخدا ناکات کە ترامپ ئامادەی بوو، ئەمەش بە پاساو هێنایەوە کە ناتوانین لەسەر یەک مێز لەگەڵ ئەو کەسانە دابنیشین کە هێرش دەکەنە سەرمان و هەڕەشەمان لێدەکەن و لە هەمان کاتدا سزامان دەدەن
ئەم هەڵوێستە هاوتەریبە لەگەڵ ئەو بەئەمنگەرییە ناوخۆییەی کە بەهۆی پشتیوانی حەسەن ڕوحانی بۆ دەستگیرکردنی ئەو کەسانەی کە دەسەڵاتداران بە سیخوڕەکانی مۆساد
یان ناوزەد کردووە، هاوکات جەخت لەسەر دروشمی نا بۆ شەڕ دەکەنەوە.
بە واتایەکی تر، ڕێژیم هەوڵدەدات بە بێ تەقینەوەیەکی تەواو، سیاسەتی برینی کراوە بۆ تێپەڕاندنی قەیرانێک بە ناوی ترەمپ کە بە زاراوەی ئێرانی پێی لەسەر ملی ڕێژیمی ئێران گرتووەتەبەر، بە گرتنەبەری سیاسەتی برینی کراوە بەڕێوەدەبات.
لەلایەکی ترەوە گۆڤاری سیاسەتی دەرەوە یەکگرتن لە سەرەوە، سەرکوتکردن لە خوارەوە
سیاسەتی دەرەوە بە ڕوونی ئەم ستراتیژە بە یەکگرتوویی لە سەرەوە، سەرکوتکردن لە خوارەوە ناودەبات.
گۆڤارەکە باس لەوە دەکات کە خامنەیی سێ ساڵی داهاتوو بە یەکجار سەخت دەزانێت، بەڵام بە بەڕێوەبردنیش بە مەرجێک کات بکڕدرێت: چاککردنەوەی درزەکانی نوخبە، بەهێزکردنی ئاسایش، چەقاندنی مووشەک و ماسولکەی ناوچەیی و چاوەڕوانی گۆڕینی هاوسەنگی هێز لە ئەمریکا.
ئەمەش لە چوارچێوەیەکی سەختدا دێت، چونکە هەموو سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٥دا سەپێندرانەوە، دوای ئەوەی میکانیزمی دەستپێکردنەکە چالاککرا.
بانکی نێودەوڵەتی پێشبینی دەکات کە گەشەی ئابووری ئێران لەمساڵدا نزیکەی لەسەدا ٢ کەم ببێتەوە و لە ساڵی داهاتووشدا بەردەوامی لە دابەزیندایە.
گۆڤارەکە بەو ئەنجامە دەگات کە لە ڕوانگەی تارانەوە تەنیا مانەوە جۆرێکە لە سەرکەوتن و هەر بۆیەش باشترین ڕێڕەوی کارکردن، سەرکوتکردنی هەموو دەنگێکی ناڕازییە، لە ڕێگەی زیادبوونی ئێعدامەکان لە ناوخۆ و ڕیتۆریکی دژبەیەک لە دەرەوەی وڵات، تا دەگاتە کۆتایی سەبر.
سەبر وەک چارەسەرێکی کەم تێچوون
بەڵام ئەم سەبر بێ نرخ نییە. لەگەڵ کەڵەکەبوونی سزا کۆن و نوێکان، وەرینی ئاستی ژیان و وەبەرهێنان زیاد دەکات و پەیکەری کۆمەڵایەتیش هەڵدەوەشێتەوە.
لە کاتێکدا کە ئەمە ڕەنگە لە کورتخایەندا ڕێگری لە کەوتنی ڕژیم بکات
لە درێژخایەندا، بۆشایی نێوان دەوڵەت و کۆمەڵگا قووڵتر دەکاتەوە و گۆشەگیریی ڕژیم گەورەتر دەکات.
کاروباری دەرەوە ئاماژە بەوە دەکات کە ڕژێمە تاکڕەوەکان سیناریۆی گواستنەوەی ئامادەکراویان نییە. لە مردنی سەرکردەوە تا شۆکی ئابووری یان سەربازی، یان تەنانەت هەڵچوونە کۆمەڵایەتییە لەناکاوەکان، هەموو ئەمانە دەتوانن کاریگەریی سەبرێکی ستراتیژی تێکبدەن.
بەراوردکردنی ئەم سێ خوێندنەوەیە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ڕێبازی باڵادەستی تاران وەک خۆی دەمێنێتەوە
کات کڕین لە ڕێگەی هاوکێشەی یەکێتی لە سەرەوە و سەرکوتکردن لە خوارەوە
درێژەدان بەم مۆدێلە زیاتر کەلێنی نێوان ڕیتۆریکی دەسەڵات و توانای ڕاستەقینە ئاشکرا دەکات، دیپلۆماسی دەگۆڕێت بۆ بەڕێوەبردنی قەیرانەکان کە گرژیەکان بەبێ چارەسەری ڕاستەقینە بەڕێوەدەبات، لە کاتێکدا بارگرانییە ئابوورییەکان کەڵەکە دەبن و مەترسی وەرینی شەرعیەت زیاتر دەبێت.
لە کۆتاییدا، دەرەنجامە بنەڕەتییەکە بە ڕوونی دەمێنێتەوە خۆڕاگری، بەبێ چاکسازیی پێکهاتەیی، قەیرانەکە چارەسەر ناکات بەڵکو تەنیا دوادەخات. تا ئەم دواخستنە زیاتر بخایەنێت، گۆڕینی سەبر بۆ ستراتیژییەکی بنیاتنەر مەحاڵتر دەبێت. کۆتا هێڵ ئەوەیە کە ستراتیژی سەرەکی تاران ئەمڕۆ هەمان ستراتیژی کۆنە: کات بکڕە، لە ناوخۆدا سەرکوت بکە و چاوەڕێی گۆڕانکاری دەرەکی بکە
سەرچاوە : Foreign Affairs
